Μνημείο της Μάχης της Κρήτης (20 – 31 Μαΐου 1941)
Το μνημείο αποτελεί μια γλυπτική σύνθεση. Περιλαμβάνει τον κεντρικό γυναικείο μαρμάρινο ανδριάντα (Ελλάδα) που φέρεται να σκαλίζει την επιγραφή της μαρμάρινης στήλης του μνημείου ενώ στην κορυφή της στήλης στέκει ο μαρμάρινος ανδριάντας μιας αγέρωχης φτερωτής μορφής. Αριστερά και δεξιά στην εμπρόσθια περιοχή του χώρου του μνημείου είναι τοποθετημένα δύο στοιχεία πυροβόλων, ενώ στο πίσω μέρος του μνημείου σε κάθετο μαρμάρινο τοίχο είναι τοποθετημένες πέντε ανάγλυφες παραστάσεις που απεικονίζουν στιγμιότυπα από την μάχη της Κρήτης. Πάνω από τις παραστάσεις είναι τοποθετημένες σε ιστούς οι σημαίες των συμμάχων χωρών (Ελλάς, Βρετανία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία). Στο πίσω αριστερό άκρο του μνημείου, δίπλα στις παραστάσεις, πάνω σε μαρμάρινη βάση, σε οριζόντια τραπεζοειδή παράθεση είναι τοποθετημένη μεταλλική πλάκα όπου παρουσιάζονται ανάγλυφα ο χάρτης της νήσου Κρήτης (με εστιασμένα τα σημεία που διεξήχθη ο Κρητικός αγώνας). Ο χάρτης περιστοιχίζεται από 3 ανάγλυφα κείμενα γραμμένα με κεφαλαία γράμματα στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, με θέματα: α) Τον αγώνα στην ηπειρωτική Ελλάδα, β) Την μάχη της Κρήτης και γ) Την εκκένωση της Κρήτης. Στο δεξιό άκρο της μεταλλικής πλάκας αναγράφονται σε ανάγλυφο πίνακα, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα οι απώλειες των αντιμαχόμενων στην μάχη της Κρήτης.
Στην κεντρική στήλη του μνημείου αναγράφονται:
«Η Ελλάς εις τα νεκρά τέκνα της και εις τους συμμάχους της Βρετανούς, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς, τους μετά των Ελλήνων γενναίως πολεμήσαντας κατά την Μάχην της Κρήτης, 20 – 31 Μαΐου 1941, τους θυσιάσαντας εις τον κοινόν αγώνα υπέρ της κοινής ελευθερίας του κόσμου και της Ελλάδος.
Τοποθεσία
Το μνημείο κοσμεί την βορειοανατολική πλευρά του πάρκου Γεωργιάδη, επί της οδού Δημοκρατίας, στο κέντρο του Ηρακλείου Κρήτης.
Πατρότητα
Τα γλυπτά του μνημείου κατασκεύασε ο γλύπτης Γιάννης Κανακάκης (1903 – 1978).
Ο Γιάννης Κανακάκης σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών κοντά στο Θ. Θωμόπουλο απ’ όπου απεφοίτησε το 1935. Λάτρης της γνώσης σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην Ακαδημία Σωματικής Αγωγής και στη Σχολή Τοπογράφων Μηχανικών, ενώ στο μεταξύ έχει αρχίσει καριέρα γλύπτη.
Δημοσίευσε πολλές μελέτες σε εφημερίδες και περιοδικά. Από τις πιο σημαντικές «Δαίδαλος» (Κρητ. Πρωτ. 1962) Βρυτόμαρτυς – Δίκτυνα (Κρ. Πρωτ. 1963) Χρυσή Τομή -ανάλυση με μαθηματικό λογισμό του Δορυφόρου του Πολυκλείτου (Παρατηρητής 1964) και τόσες άλλες.
Ο Κανακάκης, ασχολήθηκε με ανδριάντες, προτομές, ηρώα, μνημεία και μετάλλια. Μέσα σε τριάντα χρόνια αναφέρει σε ένα πληρέστατο αφιέρωμά του ο κ. Μαρίνος Γαλανάκης στην εφημερίδα ΒΗΜΑ (Νοέμβριος 1966) κατασκεύασε:
Τον ανδριάντα του Πρίγκιπα Γεωργίου στη Σούδα, του Μιχαήλ Κόρακα, του Ελευθερίου Βενιζέλου, του Κωστή Γιαμπουδάκη, του Ι. Μακράκη στον Άγιο Μύρωνα, του Γιωργάκη Ολύμπιου στο Λιβάδι της Θεσσαλίας.
Φιλοτέχνησε επίσης τις προτομές Ιωάννη Κονδυλάκη, Γαβριήλ Αρκαδίου, Μανούσου Κούνδουρου, Εμμ. Τσουδερού, Νικολάου Ασκούτση, Β. Ουγκώ, Γ. Χατζιδάκι Σκαλίδη, Κριάρη, Χ»Γιάνναρη. Δασκαλογιάννη, Ξανθουδίδη, κ.α.
Μνημεία πεσόντων στην Ιεράπετρα, Καστέλλι Κισσάμου, Σητείας, Θραψανού, Αμαρίου, Τυμπακίου, Ηρακλείου κ.α.
Μαρμάρινο εκκλησιαστικό τέμπλο στο Ρέθεμνος.
Σε τριάντα χρόνια δημιούργησε πενήντα ηρώα και προτομές ιεραρχών και οπλαρχηγών σε διάφορους δήμους και κοινότητες της Κρήτης και της άλλης Ελλάδας.
Επτά προτομές Κρητών Μακεδονομάχων στη Μακεδονία.
Υπερφυσική προτομή Ελευθερίου Βενιζέλου στους Αγίους Αναργύρους Αττικής.
Είκοσι γλυπτά έργα από την τραγωδία του Ελληνικού Λαού κατά την περίοδο της Κατοχής.
Έργα του βρίσκονται επίσης σε μουσεία, πινακοθήκες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι έργα του υπάρχουν στις συλλογές Νάσερ, Χαιλέ Σελασιέ, Ιμπντ Σαούντ, Σάχη της Περσίας, της τέως βασιλικής οικογένειας, της Έλενας Βενιζέλου, του Σοφοκλή Βενιζέλουμ του Εμμ. Τσουδερού, Νικολάου Πλαστήρα, Γεωργίου Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκη κ.α. Τιμήθηκε με διπλώματα και χρυσά μετάλλια από διεθνείς οργανώσεις, μητροπόλεις, μονές και δήμους.
Από τα πιο σημαντικά το αργυρό μετάλλιο δάφνης του Ανωτάτου Παγκοσμίου Πνευματικού Συμβουλίου, το δίπλωμα και το χρυσό μετάλλιο του Ινστιτούτου Αξιοποιήσεως των πλουτοπαραγωγικών Πηγών της Ελλάδας, το δίπλωμα και το μετάλλιο Χ. Καψάλη της πόλης του Μεσολογγίου, το δίπλωμα της Εθνικής Αντίστασης.
Ήταν επίτιμος δημότης των Κοινοτήτων Λιβαδίου, Αδελε, Ροδακίνου, Μαλάθρου Αρεοπόλεω.
Παρατίθενται τα ανάγλυφα κείμενα όπως αποτυπώνονται στο μνημείο:
Αγώνας στην ηπειρωτική Ελλάδα – Στις 6 Απριλίου 1941 η Ελλάδα δέχθηκε επίθεση από τις γερμανικές δυνάμεις στα βόρεια σύνορά της, ενώ από τις 28 Οκτωβρίου αντιμετώπιζε νικηφόρα τις υπέρτερες ιταλικές δυνάμεις στα βορειοδυτικά σύνορά της. Οι καλά εξοπλισμένες γερμανικές δυνάμεις, που είχαν και την κυριαρχία στον αέρα, υποχρέωσαν τις ελληνικές δυνάμεις στο μέτωπο της Ανατολικής Μακεδονίας να συνθηκολογήσουν μετά από ηρωικό αγώνα.
Στις επόμενες 20 μέρες συμμαχικές και ελληνικές δυνάμεις διεξήγαγαν οργανωμένη προς τα νότια σύμπτυξη καλύπτοντας πάνω από 480 χιλιόμετρα. Απεγνωσμένη ενέργεια οπισθοφυλακής μεταξύ 24 και 30 Απριλίου επέτρεψε στο Βασιλικό Ναυτικό να εκκενώσει συμμαχική δύναμη 50.000 ανδρών μεταφέροντας 25.000 στην Κρήτη και τους υπόλοιπους στην Αίγυπτο.
Οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν 1.000 νεκρούς, 1.200 τραυματίες, 10.000 αιχμαλώτους και απώλεσαν όλο τους το υλικό. Οι ελληνικές απώλειες ήταν 1.351 νεκροί και αγνοούμενοι και πολλοί τραυματίες, ενώ οι γερμανικές ήταν 1.200 νεκροί και 3.800 τραυματίες. Οι μεγάλες απώλειες ανδρών και υλικών των συμμάχων μείωσε σημαντικά την αμυντική τους ικανότητα στην Κρήτη.
Μάχη της Κρήτης – Γερμανοί αλεξιπτωτιστές και αερομεταφερόμενες δυνάμεις επέδραμαν κατά της Κρήτης στις 20 Μαΐου 1941. Πρώτος στόχος τους ήταν να καταλάβουν τα αεροδρόμια της νήσου και να διευκολύνουν την προσγείωση ενισχύσεων. Οι γερμανικές επιθέσεις αντιμετωπίστηκαν κυρίως από τους Νεοζηλανδούς στο Μάλεμε, τους Αυστραλούς στο Ρέθυμνο και τους Βρετανούς στο Ηράκλειο με τους Έλληνες (στρατός κι εθελοντές πολίτες) να μάχονται στο πλευρ’ο τους και στους τρεις τομείς.
Οι αρχικές αποβάσεις είχαν ως αποτέλεσμα βαριές γερμανικές απώλειες και πέτυχαν να καταλάβουν τμήμα μόνο του αεροδρομίου Μάλεμε. Στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο οι Γερμανοί υποχρεώθηκαν σε άμυνα. Μετά από δύο ημέρες σκληρού αγώνα η ισορροπία άλλαξε. Οι Γερμανοί κατόρθωσαν να καταλάβουν τελικά το Μάλεμε. Μεγάλες γερμανικές ενισχύσεις έφτασαν και απώθησαν τους συμμάχους προς τα ανατολικά σε γραμμή κοντά στα Χανιά.
Στις 20 Μαΐου αφού και αυτή η τοποθεσία δεν ήταν δυνατό να διατηρηθεί περισσότερο, άρχισε γενική υποχώρηση. Οι εκεί μαχόμενες συμμαχικές δυνάμεις κατευθύνθηκαν μέσω ορεινών και δύσβατων ατραπών στα Σφακιά και τις νότιες ακτές προκειμένου να αποχωρήσουν από τη νήσο.
Η εκκένωση της Κρήτης – Στις 27 Μαΐου 1941 η Ανώτατη Βρετανική Διοίκηση στην Αίγυπτο διέταξε την εκκένωση της Κρήτης με την κάλυψη καλά οργανωμένης οπισθοφυλακής. Οι συμμαχικές δυνάμεις από το Μάλεμε και τον κόλπο της Σούδας επιβιβάσθηκαν σε πολεμικά πλοία στα Σφακιά μεταξύ 28 Μαΐου και 1 Ιουνίου. Οι ελληνικές και συμμαχικές δυνάμεις που τόσο επιτυχημένα αντιμετώπισαν τους Γερμανούς στο Ρέθυμνο, έλαβαν τη διαταγή εκκενώσεως πολύ αργά και λόγω αποκλεισμού όλων των οδών διαφυγής υποχρεώθηκαν να παραδοθούν. Στο Ηράκλειο οι σύμμαχοι αν και είχαν τον έλεγχο, δεν έλαβαν επιθετική δραστηριότητα και τη νύχτα της 28 Μαΐου αποχώρησαν από τη θάλασσα. Το Βασιλικό Ναυτικό υπέστη μεγάλες ζημιές από την γερμανική αεροπορία που κυριαρχούσε στον αέρα, ιδιαίτερα στη διάρκεια της εκκενώσεως.
Οι συμμαχικές απώλειες σε άνδρες και υλικά ήταν βαριές, οι Γερμανοί όμως αλεξιπτωτιστές αποδεκατίστηκαν και δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν ως αεραποβατική δύναμη.
Η Κρήτη παρέμεινε στη γερμανική κατοχή μέχρι τις 28 Μαΐου 1945. Όλο αυτόν τον χρόνο Κρήτες αντάρτες ανέπτυξαν σοβαρή αντιστασιακή δράση, ενώ οι θυσίες του λαού και οι καταστροφές της νήσου από τους Γερμανούς ήταν πολύ μεγάλες.
Κατά την επέτειο της μάχης της Κρήτης τελείται επίσημη δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά, κατόπιν στο χώρο του μνημείου τελείται επιμνημόσυνη δέηση και γίνεται κατάθεση στεφάνων.
Όνομα Συντάκτη
Γράφει ο κ. Μποράκης Θεόδωρος, ιδιώτης.
Βιβλιογραφία
1. Κείμενα ιστορικών γεγονότων αποτυπωμένα στο μνημείο Μάχης της Κρήτης στο Ηράκλειο, σε ανάγλυφη μεταλλική πλάκα.
2. Άρθρο της Εύας Λαδιά «Γιάννης Κανακάκης: Ο Ρεθύμνιος γλύπτης με τη διεθνή ακτινοβολία» στην εφημερίδα ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ.
Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης
Ο συντάκτης φέρει την ευθύνη των κειμένων.
Greek
Εκεί βρίσκονται και τα οστά του παππού μου Ιωάννη Μαρινελλη
Αξιότιμε κ. Μαρινέλλη,
σας ευχαριστούμε για το σχόλιο σας και για την επίσκεψή σας στην ιστοσελίδα μας.
Χαιρόμαστε που βρήκε η προσπάθειά μας ανταπόκριση και διαπιστώνουμε ότι υπάρχει απήχηση στην κοινωνία.
Παραμένουμε στη διάθεσή σας.
Η ομάδα της DigitalGlyptotheque