Οι συμμορίες των ληστρικών ομάδων έχουν μελετηθεί ως ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο, στα Βαλκάνια και στο μικρασιατικό χώρο, ως λογοτεχνικό θέμα, αλλά επιρροές υπήρξαν και στο δημοτικό τραγούδι από τα μέσα του 19ου και έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Συγκεκριμένα, τα βουνά της Ελλάδος, ευνόησαν το φαινόμενο της ληστείας, στην τουρκοκρατία όμως, υπήρξε έξαρση, κυρίως λόγω της μετακίνησης πληθυσμών σε δύσβατους ορεινούς τόπους, όπου οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Συχνά, κατέφευγαν στις αρπαγές εφοδίων από διερχόμενα καραβάνια ή από επιδρομές σε πιο εύφορους τόπους. Από τα ορεινά αυτά μέρη, προήλθαν οι κλέφτες, οι «ληστές» κατά τα τουρκικά κείμενα.
Από τις αρχές του 1900, ξενόγλωσσα μυθιστορήματα επηρέασαν μερικούς Έλληνες συγγραφείς, τα οποία είχαν ως ήρωες τους ληστές που δρούσαν στα βουνά της χώρας. Ως πιο ιδανικό έδαφος επέλεξαν τα βουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπου μέχρι το 1935 δρούσαν ληστές, μερικοί από τους οποίους είχαν γίνει διάσημοι: Γιαγκούλας, Νταβέλης, Μπαμπάνης, Ρετζαίοι. Με κεντρικούς ήρωες τους ληστές, οι συγγραφείς μετέφεραν στην Ελλάδα το αντίστοιχο είδος που έκανε θραύση στις ΗΠΑ, το γνωστό ‘’γουέστερν’’ με ήρωες καουμπόηδες, πριν από την εμφάνιση των ιδιωτικών ντεντέκτιβ.
Το πρώτο ελληνικό μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή ήταν το Έγκλημα του Ψυχικού (1927) του Παύλου Νιρβάνα, που όμως αποτελούσε παρωδία του είδους, αν και πρόσφατα ανακαλύφθηκε ένα ακόμα διήγημα με τίτλο ‘’Ο Σέρλοκ Χολμς σώζων τον κ. Βενιζέλον’’ όπου είχε πρωτοδημοσιευτεί στο εβδομαδιαίο περιοδικό ποικίλης ύλης «Ελλάς» στα τέλη του 1913. Μερικοί ισχυρίζονται πως το ξεκίνημα του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος κυμαίνεται στο 19ο αιώνα, με τον «Συμβολαιογράφο» του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή ή στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα με το «Έγκλημα στο Ψυχικό» του Παύλου Νιρβάνα, ακόμα και με τον «Κίτρινο φάκελο» του Μ. Καραγάτση. Κανένα, πάντως, από αυτά δεν γράφτηκε ως αστυνομικό μυθιστόρημα ή δεν θεωρήθηκε από το κοινό αστυνομικό μυθιστόρημα. Ο Γιάννης Μαρής θεωρείται ο πατέρας του αστυνομικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα, ο οποίος δημοσιεύει το πρώτο του έργο το 1953 με τίτλο ‘’Έγκλημα στο Κολωνάκι’’. Ήρωας ήταν ο αστυνόμος Μπέκας, όνομα που έγινε θρυλικό στην ελληνική αστυνομική λογοτεχνία. Ήταν η αρχή ενός λογοτεχνικού και ραδιοφωνικού ρεύματος που διήρκεσε είκοσι χρόνια, μέχρι την πτώση της δικτατορίας.
Και φτάνουμε στην τωρινή δεκαετία όπου παρά την κρίση κυκλοφορούν περί τα 35 με 40 ελληνικά αστυνομικά βιβλία ανά έτος. Έτσι, ο καθένας μπορεί να παρατηρήσει πως το ενδιαφέρον για το αστυνομικό μυθιστόρημα παραμένει στα ύψη καθώς συνεχίζει να ‘’σπάει ταμεία’’!!! Κάπως έτσι ο αστυνόμος Μπέκας γίνεται η νέα εκδοχή του Γιανγκούλα αλλά αυτή τη φορά όχι στα βουνά αλλά στα στενά σοκάκια της πόλης.
By Μαρία Φλωράκη
Greek