Άγαλμα Ελευθερίας, Κατερίνη

Η απελευθέρωση της Κατερίνης, στις 16 Οκτωβρίου το 1912, ήταν μέρος των επιχειρήσεων στο πλαίσιο του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Παρά τις προηγούμενες προσπάθειες, από την Ελληνική Επανάσταση το 1821 μέχρι και τον Μακεδονικό Αγώνα το 1904, οι ελληνικές δυνάμεις δεν κατόρθωσαν να απελευθερώσουν την Κατερίνη και την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας.

Στις 5 Οκτωβρίου κηρύχθηκε επίσημα η έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Η δύο αντιμαχόμενες δυνάμεις ήταν από την μία πλευρά η Οθωμανική Αυτοκρατορία και από την άλλη η Βαλκανική Συμμαχία, με την Ελλάδα, την Σερβία, την Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο. Αφορμή για την έναρξη του πολέμου στάθηκε η επανάσταση των Νεότουρκων το 1908 και η πολιτική του εκτουρκισμού που ακολούθησαν για τους αλλόεθνους  και αλλόθρησκους υπηκόους της Αυτοκρατορίας. Πριν την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου οι τέσσερις χριστιανικές χώρες σύναψαν συνθήκες αναμεταξύ τους για φιλία και στρατιωτική συνδρομή, ενώ κινήθηκαν και διπλωματικά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία για την αυτονόμηση των χριστιανικών εδαφών. Καμία όμως από τις ενέργειες αυτές δεν έβρισκε σύμφωνη την Αυτοκρατορία πράγμα που σήμαινε την έναρξη του πολέμου.

Η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο στις 5 Οκτωβρίου 1912 με ενεργά μέτωπα κυρίως στην Μακεδονία και την Ήπειρο.  Η απελευθέρωση της Πιερίας ανατέθηκε στην VII Μεραρχία του Στρατού Θεσσαλίας, η οποία αποτελούνταν από 7.000 περίπου άντρες. Η προέλαση του στρατού ξεκίνησε, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, από την Λάρισα. Κινήθηκε προς τα βορρά και μέσα σε λίγες μέρες κατέλαβε την Ελασσόνα και το Σαραντάπορο, φτάνοντας στις 13 Οκτωβρίου στην σημερινή Αγία Τριάδα. Από εκεί κινήθηκε σύμφωνα με τις διαταγές του λοχαγού Μαζαράκη προς τα Στενά της Πέτρας, καθώς υπήρχαν πληροφορίες ότι ο τουρκικός στρατός θα βρίσκεται εκεί. Έπειτα από εντολή του λοχαγού ο Αλέξανδρος Δ. Ζάννας μετέβη στο χωριό Αγ. Δημήτριος για να συναντήσει τον μέραρχο Κλεομένη Κλεομένους, ώστε να το παρουσιάσει την κατάσταση των επιχειρήσεων και να του επιστήσει την προσοχή για την ανάγκη της άμεσης κινητοποίησης της μεραρχίας. Ο μέραρχος έδωσε αμέσως διαταγή για αναχώρηση και τα Συντάγματα της Μεραρχίας ξεκίνησαν πορεία προς τα Στενά της Πέτρας φτάνοντας στις 14 Οκτωβρίου στο Καρακόλι όπου και στάθμευσαν. Την επομένη ο Μέραρχος έδωσε γραπτή «Διαταγή Επιχειρήσεων» που όριζε τα εξής:

•  Η τακτική κατάσταση η αυτή. Μεραρχία πηγαίνει προς Αικατερίνη και Κίτρος (Πύδνα) προς εκδίωξη του εκεί εχθρού.
• Η Μεραρχία διαιρείται εις δύο φάλαγγας.
• Η μία   φάλαγγα αποτελούμενη  εκ  τον   8ου Ευζωνικού τάγματος, υπό  τον Λοχαγό Κ Μαζαράκη και 4 πολυβόλων θα βαδίσει προς Κίτρος (Πύδνα) περνώντας από το Χάνι της Μηλιάς, παραλλήλως αμαξιτής οδού προς Βορρά και από εκεί  Κεραμίδι – Κίτρος.
• H άλλη φάλαγγα αποτελούμενη από το υπόλοιπο της Μεραρχίας θα βαδίσει από τον αυτοκινητόδρομο προς την  Κατερίνη.

Καρακόλι (υψ. 468 Β. Μον.Πέτρας) 15-Χ-12, ώρα 5.30 πρωίας.

VII Μεραρχία. Κλεομένης Κλεομένους.

Έτσι, στις 8:45 π.μ. της 15 Οκτωβρίου οι ελληνικές δυνάμεις κατευθύνθηκαν προς την Κατερίνη, στην οποία και δεν συνάντησαν κάποια εμπλοκή. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας καθώς η μονάδα του 20^ου τάγματος της Μεραρχίας προπορεύονταν προς το Κολοκούρι(σημερινός Σβορώνος), δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση από τους Νεότουρκους με αποτέλεσμα οι Έλληνες στρατιώτες να πανικοβληθούν και να αρχίσουν να πετούν προς την μεριά του εχθρού ό,τι αναλώσιμα είχαν μέσα στα σακίδια τους. Τότε, ο διοικητής του τάγματος Δημήτριος Σβορώνος, έτρεξε έφιππος μπροστά για να εμψυχώσει τους στρατιώτες του. Βλέποντας τον οι Νεότουρκοι έστρεψαν τα πυρά κατά πάνω του τραυματίζοντας τον σοβαρά. Αυτό όμως δεν τον σταμάτησε και συνέχισε να πολεμάει έως ότου να ξεψυχήσει. Το γεγονός αυτό ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων και η μάχη κράτησε τρεισήμισι ώρες  μέχρι οι Τούρκοι να αναγκαστούν να υποχωρήσουν προς τον ποταμό Πέλεκα. Στις 3 τα ξημερώματα  της 16ης Οκτωβρίου έφτασε διαταγή του Γενικού Στρατηγείου  να επιταχυνθεί η προσπέλαση και έτσι η Μεραρχία συνέχισε την πορεία της προς την Αλεξάνδρεια όπου θα συνενώνονταν με τις υπόλοιπες δυνάμεις του στρατού της Θεσσαλίας. Στις 5:30 ο διοικητής της Μεραρχίας έδωσε διαταγή το 21^ο τάγμα να κινηθεί προς την Κατερίνη. Δύο ώρες μετά, στις 7:30 της 16^ης Οκτωβρίου, ο ελληνικός στρατός έφτασε στην Κατερίνη χωρίς καμία αντίσταση από τους Νεότουρκους καθώς ο στρατός των 2.000 αντρών που βρίσκονταν στην εκεί, είχε τραπεί σε φυγή προς την μεριά του Κίτρους. Ο στρατός παρέλασε στους δρόμους της Κατερίνης παίζοντας εμβατήρια και στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς τον Κισλά(τούρκικο στρατώνα, περιοχή του σημερινού πάρκου) όπου και τον υποδέχθηκε ο Επίσκοπος Παρθένιος Βαρδάκας μαζί με μία μερίδα κατοίκων. Αφού παρέδωσε τη διοίκηση της πόλης στον Γεώργιο Λαναρίδη, συνέχισε την καταδίωξη του εχθρού προς το Κίτρος.

Μετά από αυτή την νίκη του ελληνικού στρατού τελέστηκε Δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης από τον Επίσκοπο Παρθένιο στον κεντρικό ναό της Θείας Αναλήψεως καθώς και η επικήδειος ακολουθία των πεσόντων στην μάχη. Μαζί με τους Έλληνες κατοίκους που παρευρέθηκαν στην τελετή, συμμετείχε και ο δήμαρχος της Κατερίνης Μουχαρέμ  Ρουστέμ .