Μιχαήλ Θ. Τοσίτσας, Μέτσοβο

Ο Βαρώνος Μιχαήλ Θ. Τοσίτσας μακρινός απόγονος του εκ Μετσόβου εθνικού ευεργέτη Μιχαήλ Α. Τοσίτσα, γεννήθηκε στο Λιβόρνο της Ιταλίας και ήταν εγκατεστημένος στη Λωζάννη της Ελβετίας. Αποξενωμένος από την γενέθλια γη των προγόνων του, δεν μιλούσε ελληνικά, ούτε είχε επισκεφτεί ποτέ την Ελλάδα. Άνθρωπος καλλιεργημένος, ιδιόρρυθμος, με μεγάλη περιουσία, ήταν ανύπαντρος, άτεκνος και ζούσε μόνος. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας αναζητώντας πόρους για να βοηθηθεί το χωριό των προγόνων του, αναπτύσσει το 1937 αλληλογραφία με τον βαρόνο, μια πυκνή αλληλογραφία που συνεχίζεται για δέκα χρόνια χωρίς να έχουν γνωριστεί από κοντά. Η μακρόχρονη εξ’ αποστάσεως επικοινωνία εξελίσσεται σιγά σιγά σε φιλία και το 1947 οι δύο άντρες συναντιούνται για πρώτη φορά στη Λωζάννη.
Ο Τοσίτσας έχει πια αποφασίσει να αφήσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του σε κοινωφελές ίδρυμα που θα φέρει το όνομά του και θα έχει ως στόχο την ανάπτυξη της ιδιαίτερης πατρίδας των προγόνων του. Τον Ιούνιο του 1947 κατατίθεται η συστατική πράξη του Ιδρύματος. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ ορίζεται ισόβιος πρόεδρος, αναλαμβάνοντας επίσης την υποχρέωση να προσθέσει το όνομα Τοσίτσας πλάι στο δικό του. Ο Τοσίτσας πεθαίνει το 1950 χωρίς να έχει προλάβει να επισκεφτεί την Ελλάδα.
Στα επόμενα χρόνια, με τα χρήματα του Τοσίτσα και με την έμπνευση και πρωτοβουλία του Αβέρωφ υλοποιήθηκαν τα έργα που θα μεταμόρφωναν σιγά σιγά την περιοχή του Μετσόβου. Κτίστηκαν πάνω από εκατό μονοθέσια σχολεία σ’ όλο τον νομό, συντηρήθηκαν παραδοσιακά κτίρια, εκκλησίες και μοναστήρια, φτιάχτηκαν βρύσες και καλντερίμια, έγιναν αναδασώσεις και έργα σημαντικά για την συγκράτηση των κατολισθήσεων που απειλούσαν σοβαρά το χωριό. Δημιουργήθηκε η Φοιτητική Εστία Τοσίτσα στην Αθήνα που πρόσφερε δωρεάν διαμονή και σίτιση σε Ηπειρώτες φοιτητές. Το ερειπωμένο αρχοντικό της οικογένειας Τοσίτσα στο Μέτσοβο, αφού αναστυλώθηκε, εξοπλίστηκε με ανεκτίμητες συλλογές και άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό ως Μουσείο Ηπειρωτικής Λαϊκής Τέχνης. Μέσα στην ίδια δεκαετία, δημιουργήθηκαν ακόμα: Εργοστάσιο Ξυλείας, που εξασφάλιζε σύγχρονα μηχανήματα στους ντόπιους ξυλουργούς· Πρατήριο Λαϊκής Τέχνης και Σχολή Κεντητικής, για την αναβίωση της υφαντικής, της ξυλογλυπτικής και άλλων παραδοσιακών τεχνών της περιοχής∙ πρότυπο Βουστάσιο με αγελάδες και ταύρους απ’ την Ελβετία, που οδήγησαν σταδιακά στη βελτίωση της ντόπιας ράτσας∙ το Τυροκομείο Τοσίτσα που αγόραζε το γάλα σε επιδοτημένες τιμές απ’ όλους τους μικρούς κτηνοτρόφους στην περιφέρεια, δημιούργησε νέους τύπους τυριών και εκπαίδευσε μια νέα γενιά τυροκόμων. Κτίστηκε το Νοσοκομείο Τοσίτσα που πρόσφερε δωρεάν ιατρική περίθαλψη στους κατοίκους της περιοχής, σχεδόν τρεις δεκαετίες πριν από τη σύσταση του εθνικού συστήματος υγείας στη χώρα, ενώ το 1969 ιδρύθηκε ένα από τα πρώτα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας.