‘Αρης Βελουχιώτης, Λαμία

Ο ανδριάντας του Άρη Βελουχιώτη κάθε χρόνο τιμάται με κατάθεση στεφάνων μετά από τη γιορτή που γίνεται στο Γοργοπόταμο την 28^η Οκτωβρίου. Επίσης, 18 Οκτωβρίου το Κομμουνιστικό Κόμμα γιορτάζει την απελευθέρωση της πόλης από τους Γερμανούς και καταθέτει στεφάνια κάτω από το μνημείο. Κατά καιρούς όμως διάφορες οργανώσεις και πολίτες «γιορτάζουν» την μνήμη και αφήνουν λουλούδια στον ανδριάντα. Επιπλέον, με κάθε ευκαιρία, το Κομμουνιστικό Κόμμα συγκεντρώνεται στην Λαμία, στον χώρο του μνημείου και κάνει τρισάγιο.

Οι γραπτές μαρτυρίες μας πληροφορούν ότι υπήρχαν πολλές διαφωνίες σχετικά με την τοποθέτηση της προτομής στην Λαμία.  Η συζήτηση για το στήσιμο του ανδριάντα ξεκίνησε στη Λαμία το 1985 από το δημοτικό συμβούλιο αλλά άργησε να υλοποιηθεί εξαιτίας των διαφωνιών είτε των πολιτών είτε των αρμοδίων. Δύο χρόνια αργότερα, δηλαδή το 1987, συζήτησαν για το που θα τοποθετηθεί η προτομή. Η αρχική ιδέα δεν ήταν να τοποθετηθεί στην πλατεία Λαού, αλλά στην πλατεία Ελευθερίας, λίγα μέτρα παραπάνω. Αποφασίστηκε όμως να τοποθετηθεί προσωρινά στην πλατεία Λαού, καθώς στην πλατεία Ελευθερίας έπρεπε να γίνουν κάποιες εργασίες και η τοποθέτηση θα καθυστερούσε πολύ. Με το πέρασμα του χρόνου όμως η θέση του στην πλατεία Λαού έγινε μόνιμη, γιατί ήταν η πλατεία του λαού, των πολιτών, για αυτό δηλαδή που αγωνίστηκε ο Άρης Βελουχιώτης. Επίσης, καθημερινά περνούσε κόσμος, έτρωγε στα σοκάκια της πόλης, τα αυτοκίνητα περνούσαν και αντίκριζαν τον ανδριάντα. Τοποθετημένος στο μέσο της πλατείας και το μεγάλο του μέγεθος, καθιστούσε αδύνατο να μην το παρατηρήσεις.

Το 1988 διεξάχθηκε διαγωνισμός για να αποφασιστεί ποιο μοντέλο προτομής θα ακολουθήσουν για να κατασκευαστεί ο ανδριάντας του Βελουχιώτη και ποιος θα το φιλοτεχνήσει. Η κατασκευή του έργου διήρκησε δύο χρόνια, δηλαδή το 1990, το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στη Λαμία . Το καλοκαίρι του 1991, έκαναν συμβούλιο για να αποφασίσουν πότε θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια. Δεν κατέληξαν σε κάποια ημερομηνία επειδή οι απόψεις τους διίσταντο. Μέχρι τον Νοέμβριο όμως τα νέα για την τοποθέτηση ενός νέου ανδριάντα είχαν διαχυθεί στην τοπική κοινωνία. Οι υποστηρικτές και οι αντίπαλοι δημοσίευαν άρθρα στις εφημερίδες, οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί φιλοξενούσαν συντρόφους και συγγενείς του Άρη, συγγενείς των θυμάτων του Άρη και πολιτικούς εκπροσώπους. Σε τοίχους της πόλης αφισοκολλούσαν συνθήματα κατά της τοποθέτησης του ανδριάντα, αλλά και γκράφιτι όπως «Άρη φονιά ληστή».

Η αρχική απόφαση για την τοποθέτηση της προτομής στην πλατεία Λαού είχε προγραμματιστεί για τις 24 Νοεμβρίου 1991. Όμως, ο δήμαρχος της πόλης, Λάμπρος Παπαδήμας και δύο δημοτικοί Σύμβουλοι, ο Γιάννης Παπαδημητρίου και ο Κώστας Γουβάλας, και αποφάσισαν με απόλυτη μυστικότητα να τοποθετήσουν τον ανδριάντα στην πλατεία στις 9 Νοεμβρίου. Αυτό εξόργισε περισσότερο τους πολίτες που ήταν αρνητικοί με το στήσιμο της προτομής, αλλά και αιφνιδίασε τους πολίτες που ήταν υπέρ.

Καθώς το ζήτημα για τον Άρη Βελουχιώτη είναι πολύ αμφιλεγόμενο, η απόφαση να τιμηθεί δημιούργησε διαμάχες και συγκρούσεις, πόσο μάλλον με τη διασφάλιση της μνήμης του με την τοποθέτηση ανδριάντα και τη μυστική του τοποθέτηση. Μετά από αυτή την κίνηση, το ξημέρωμα η πλατεία γέμισε κίνηση. Μαζεύτηκε πολύς κόσμος, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, πολίτες, δημοτικοί σύμβουλοι δημιουργώντας μία αλυσίδα γύρω από το μνημείο. Ακριβώς απέναντι από αυτούς, ήταν οι πολίτες και οι δημοτικοί σύμβουλοι που ήταν αντίθετοι με αυτήν την τίμηση. Οι διαφωνίες όμως δεν σταμάτησαν εκείνη την ημέρα.  Λίγες μέρες μετά την τοποθέτηση του ανδριάντα κατέφθασε στην πόλη της Λαμίας λεωφορείο με ανθρώπους που ήθελαν να διαμαρτυρηθούν για την τοποθέτηση του ανδριάντα. Τρεις μήνες αργότερα, η εφημερίδα «Εθνικός Αγών», δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «95 ημέρες αίσχους», που απευθυνόταν προς τον δήμαρχο γιατί τίμησε έναν άνθρωπο που προσέφερε περισσότερο κακό, παρά καλό στην Ελλάδα.

Πριν το στήσιμο του ανδριάντα, υπήρξαν και άλλες αντιδράσεις. Ο Φρανς Τσαγκάρης που ήταν βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, αντέδρασε πολύ έντονα, στέλνοντας επιστολές και κάνοντας εισηγήσεις στο δημοτικό συμβούλιο, ανεβάζοντας άρθρα και συνεντεύξεις του στον τύπο της εποχής και εναντιώνεται έντονα στην απόδοση τιμών στον Βελουχιώτη. Τις απόψεις του ενστερνίζονται και άλλοι πολιτευτές του ίδιου χώρου όπως η κ. Κιούση, ο κ. Τρινταφύλλου, ο κ. Δασκαλόπουλος, ο κ. Ρουμελιώτης. Ο κ. Μπίκας, ο κ. Τσακτάνης κ.α. Τέλος, και ο τότε Νομάρχης Γεώργιος Καλαντζής αρνήθηκε να δώσει άδεια για το στήσιμο του ανδριάντα.

Όλες αυτές οι διαφωνίες έχουν δημιουργηθεί επειδή οι άνθρωποι που έζησαν τα γεγονότα έχουν σχηματίσει την δικής του άποψη για το πρόσωπο του Άρη Βελουχιώτη. Οι διαφορετικές εκδοχές τοπικής μνήμης υπάρχουν εξαιτίας της Αντίστασης, του Εμφυλίου και των θεωριών που δημιουργήθηκαν γύρω από αυτά. Άλλοι τον θεωρούν ως «ήρωα» γιατί θυμούνται τους εμψυχωτικούς λόγους που εκφώνιζε στα χωριά και την βοήθεια του προσέφερε στην χώρα, άλλοι όμως έχουν στο μυαλό τους τις δολοφονίες που διέπραξε, την εμπλοκή του στο Κομουνιστικό Κόμμα και τον θεωρούν «προδότη».

Όταν όμως έγινε γνωστή η τοποθεσία της προτομής, υπήρξαν λεκτικές διαμάχες και πορείες στην Λαμία, με την πρόφαση ότι είναι λίγα μέτρα μακριά από το κενοτάφιο του Αθανασίου Διάκου και τον ανδριάντα του Αγνώστου στρατιώτη. Πολλοί το χαρακτήρισαν κιόλας ως «απαράδεκτη γειτνίαση». Η σύγκρουση κατά κύριο λόγο αφορούσε την σημασία των χώρων και του τόπου που τοποθετούνταν ένα μνημείο, σε σχέση με τη μνημειοποίηση του Βελουχιώτη. Παρόλα αυτά, η απάντηση σε αυτές τις αντιγνωμίες ήταν πως η προτομή τοποθετήθηκε στο σημείο αυτό, επειδή το σπίτι της μητέρας του βρισκόταν πάνω από την πλατεία Λαού.

Η πλατεία Λαού αποτελούσε την πλατεία που μαζεύονταν όλοι οι μικροπωλητές, οι άνδρες έπιναν τον καφέ τους, τουριστικά λεωφορεία σταματούσαν και έτρωγαν στα στενά και καθημερινά είχε με πολύ μεγάλη κίνηση. Η τοποθέτηση λοιπόν ενός τόσο μεγάλου μνημείου στο κέντρο της πλατείας καθιστούσε αδύνατο να μην το παρατηρήσει και να μην το διακρίνει κάποιος από τα υπόλοιπα μνημεία που δεν ήταν τόσο πολυσύχναστα. Θεωρούνταν απειλή καθώς το σύμβολο της πόλης ήταν η πλατεία Διάκου με τον ανδριάντα του Αθανασίου Διάκου και στα καρτ-ποστάλ που τυπώνονταν αυτό το μνημείο αποτελούσε την ταυτότητα της πόλης. Όταν όμως ερχόταν κάποιος στην πόλη,  πρώτο πράγμα που αντικρίζει είναι η προτομή του Άρη Βελουχιώτη. Από την άλλη, οι υποστηρικτές του υποστήριζαν πως με την προτομή του Άρη ολοκληρώνονταν η ιστορία της πόλης γιατί ο Διάκος, ο Τσολιάς και ο Άρης συμβόλιζαν αντίστοιχα την Επανάσταση του 1821, του 1940 και της Εθνικής Αντίστασης.