Αθανάσιος Διάκος
Ο ανδριάντας είναι πραγματικά ένα πάρα πολύ κομψό καλλιτέχνημα που όχι μόνο ομορφαίνει την πόλη, αλλά κοιτάζοντάς το αισθάνεσαι τον ηρωικό χαρακτήρα του ήρωα. Επίσης, το πιο εντυπωσιακό είναι η τοποθεσία του. Η Πλατεία Διάκου είναι τοποθετημένη σε ύψωμα. Ενώνεται με την πλατεία Πάρκου με μία μεγάλη ανηφόρα, την οδό Καραγιαννοπούλου, και η θέση του ανδριάντα είναι ακριβώς στο κέντρο της πλατείας Διάκου και φαίνεται από την αρχή της οδού Καποδιστρίου (δρόμος που οδηγεί στην πλατεία Πάρκου).Όσον αφορά το δημόσιο γλυπτό, ο ανδριάντας είναι πολύ ψηλός καθώς έχει ύψος 7,93 μέτρα και είναι φτιαγμένος από πεντελικό μάρμαρο. Η βάση του είναι κυλινδρική, αλλά η διάμετρος της μειώνεται σε σχέση με το ύψος και για αυτόν τον λόγο δεν είναι εφικτός ο υπολογισμός της. Ο Αθανάσιος Διάκος παριστάνεται με μία κλίση προς τα δεξιά, καθώς είναι στραμμένος προς την Αλαμάνα. Στο δεξί του χέρι κρατάει τη λαβή από το σπασμένο σπαθί του, ενώ με το αριστερό του χέρι, κρατάει την κάπα του. Το δεξί του πόδι είναι πιο μπροστά από το αριστερό σα να κάνει βήμα, ενώ η φουστανέλα του έχει κυματικό σχήμα δείχνοντας την ορμητική κίνηση που έχει το σώμα του. Το πρόσωπό του δείχνει ανδρεία και σιγουριά. Πάνω από την κυλινδρική βάση που είναι τοποθετημένο το άγαλμα, έχει ένα τριγωνικό σχήμα που είναι στηριγμένο το άγαλμα και κάτω από αυτό υπάρχουν τέσσερα σχήματα που μοιάζουν με λουλούδια που θυμίζουν το σήμα της σημαίας της βυζαντινής εκκλησίας. Το κάθε σχήμα είναι σκαλισμένο στις τέσσερις όψεις του αγάλματος, μπρος – πίσω – δεξιά – αριστερά. Κάτω από αυτό υπάρχει μία λεπτομέρεια ανάποδων ημιστρογγυλών σχημάτων που στην αρχαία Ελλάδα συνήθιζαν να τα ζωγραφίζουν στα αγγεία και με αυτόν τον τρόπο δίνει ένα διαχρονικό αίσθημα στους ανθρώπους που επισκέπτονται τον ανδριάντα. Στο μέσο του ανδριάντα, όπως φαίνεται και στην εικόνα 2, αναγράφονται τα εξής: «ΤΩ ΑΘΑΝΑΤΩ ΗΡΩΙ. ΑΘΑΝΑΣΙΩ ΔΙΑΚΩ. Η ΠΑΤΡΙΣ ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΣΑ ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΡΙΤΣΑ 1900», όπου γύρω από αυτό έχει σκαλισμένα τιμητικά σκοινιά κυκλικού σχήματος. Τέλος, το άγαλμα περιέχει δύο κυκλικά σχήματα και ένα σχήμα που μοιάζει με αστέρι όπου είναι τοποθετημένο στο έδαφος και γύρω γύρω περιέχει σκαλισμένα τα ίδια σχοινιά όπως και κάτω από την επιγραφή. Ο δήμος Λαμιέων έχει φροντίσει να περιπλέξει το άγαλμα και να τοποθετήσει δύο ελληνικές σημαίες, η μία στα αριστερά και η άλλη στα δεξιά. Όλο το μνημείο είναι υπερυψωμένο και για να μπεις μέσα έχει ένα σκαλάκι. Γύρω από το άγαλμα, μέσα στο χώρο, έχουν τοποθετήσει γρασίδι και φυτά που τα περιποιούνται πάρα πολύ συχνά. Η πόρτα εισόδου είναι πάντοτε κλειδωμένη, καθώς δεν επιτρέπεται η είσοδος κοντά στο άγαλμα.
Τοποθεσία
Ο ανδριάντας του Αθανασίου Διάκου βρίσκεται σε μία από τις τέσσερις κεντρικές πλατείες που έχει η πόλη. Η πλατεία ονομάζεται «πλατεία Αθανασίου Διάκου» καθώς γραπτές μαρτυρίες λένε πως στο μέσο της πλατείας πυροβολήθηκε και άφησε την τελευταία του πνοή ο Αθανάσιος Διάκος. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, ο ανδριάντας είναι τοποθετημένος στο μέσο της πλατείας.
Πατρότητα
Η κατασκευή του έργου ανατέθηκε στον Ιωάννη Καρακατσάνη το 1894. Ο γλύπτης, γεννήθηκε στην Αίγινα το 1857 και σπούδασε γλυπτική με τον καθηγητή Λεωνίδα Δρόση. Όταν τελείωσε τις σπουδές του εργάστηκε για δέκα χρόνια ως βοηθός του. Μετά το θάνατο του Δρόση, άνοιξε το δικό του εργαστήριο γλυπτικής όπου περισσότερο ασχολήθηκε με έργα μορφών από τους πολεμιστές της επανάστασης του 1821. Η αξία των έργων του είναι πολύ σημαντική ως και σήμερα καθώς πολλά έργα του είναι τοποθετημένα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Τα πιο γνωστά του είναι ο Ρήγας, ο Μπότσαρης, ο Μιαούλης, ο Καποδίστριας και ο Τομπάζης. Ο ανδριάντας του Αθανασίου Διάκου δημιουργήθηκε από τον ίδιο για το ποσό των 30.000 δραχμών. Στην αρχή η κατασκευή βασιζόταν σε ένα γλυπτό του Λεωνίδα Δρόση που είχε βραβευτεί το 1867, ο Καρακατσάνης όμως τελικά άλλαξε άποψη και αποφάσισε ο ανδριάντας να βασιστεί στο ομοίωμα του Θεού Απόλλωνα του Belvedere καθώς ο ήρωας εμφανιζόταν γενναίος, αδάμαστος, με καλοσύνη και ανθρώπινα αισθήματα.
Ο Αθανάσιος Διάκος γεννήθηκε το 1788 σε ένα χωριό της Φωκίδας που ονομαζόταν Άνω Μουσουνίτσα. Μετά το θάνατό του άλλαξε η ονομασία του χωριού και ονομάστηκε «Αθανάσιος Διάκος». Το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Γραμματικός. Σε ηλικία δώδεκα ετών, η οικογένειά του τον έστειλε δόκιμο μοναχό στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου. Σε ηλικία δεκαεπτά ετών χειροτονήθηκε ως διάκονος, αλλά εγκατέλειψε την καλογερική καθώς σκότωσε ένα Τούρκο αγά. Εντάχθηκε στο σώμα του οπλαρχηγού Γούλα Σκάλτσα ως πρωτοπαλίκαρο και τότε άλλαξε το επίθετό του σε «Διάκος», έναντι του επιθέτου που είχε ως «Γραμματικός (Λάππα, 15-16).
Το 1814 πήγε στα Ιωάννινα και εντάχθηκε στη σωματοφυλακή του Αλή Πασά με επικεφαλής τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Το Μάρτιο του 1821, ο Αθανάσιος Διάκος πρωτοστάτησε στην κήρυξη της Επανάστασης στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και λίγες μέρες μετά, μετά την πτώση της Λειβαδιάς, ο Διάκος οργάνωσε την κατάληψη της Αταλάντης και την Θήβας, ενώ μία μέρα μετά κυρίευσε το ισχυρό κτήριο της Μουδουνίτσας, σημερινή Μενδενίτσα. Επιχείρησε να καταλάβει το Ζητούνι, σημερινή Λαμία, χωρίς επιτυχία καθώς ο οπλαρχηγός Μήτσος Κοντογιάννης αρνήθηκε να παράσχει βοήθεια καθώς θεωρούσε άσκοπο τον ξεσηκωμό. Τον Απρίλιο του 1821, ο Χουρσίτ Πασάς, που τότε πολιορκούσε τον Αλή Πασά, όταν πληροφορήθηκε για αυτή την εξέγερση, απέσπασε από το στρατόπεδό του πεζούς και ιππείς Τούρκους και τους απέστειλε στην Ανατολική Ελλάδα. Οι αρχηγοί ήταν ο Κιοσέ Μεχμέτ Πασάς που έμεινε στη Λαμία και ο Ομέρ Βρυώνης που στρατοπέδευσε στο Λιανοκλάδι με σκοπό να υποδουλώσει τη Βοιωτία και την Παρνασσίδα και εν συνεχεία να προχωρήσει στην Πελοπόννησο. Στο χωριό Κομποτάδες, έγινε ένα συμβούλιο μεταξύ του Γιάννη Δυοβουνιώτη, του Πανουργιά και του Αθανασίου Διάκου και αποφάσισαν να καλύψουν δύο οδούς. Η μία που οδηγεί από τις Θερμοπύλες στη Λοκρίδα και τη Βοιωτία και η άλλη από τη Χαλκομάτα προς τη Φωκίδα. Ο Διάκος όμως αποφάσισε να στρατοπεδεύσει στη γέφυρα και στο χάνι της Αλαμάνας. Με την πρώτη προσβολή των Τούρκων, ο Δυοβουνιώτης και ο Πανουργιάς εγκατέλειψαν τον αγώνα και ο Διάκος έμεινε μόνος του με λίγους πολεμιστές. Στο σημείο αυτό τραυματίστηκε, συνελήφθηκε από τους Τούρκους και καταδικάστηκε να σουβλιστεί. Στις 24 Απριλίου του 1821 μεταφέρθηκε στη Λαμία όπου και εκτελέστηκε αναφωνώντας το «Για δες καιρό που διάλεξε ο Χάρος να με πάρει, τώρα που ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γης χορτάρι».
Οι γραπτές μαρτυρίες μας πληροφορούν ότι στις 16 Αυγούστου 1843, το Δημοτικό Συμβούλιο της Λαμίας, με δήμαρχο τον Γεώργιο Χαλμούκο, αποφάσισε πως η Λαμία έπρεπε να τιμήσει τον Έλληνα πολεμιστή της Επανάστασης του 1821 με την ανέγερση του μνημείου του, με σκοπό να τοποθετηθούν τα ιερά λείψανα του ήρωα. Αμέσως μετά όμως άρχισαν οι δυσκολίες που κράτησαν ως τα εγκαίνια. Οι πρώτες προσπάθειες για την ανέγερση του μνημείου ξεκίνησαν, 24 χρόνια μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Λαμίας, από το νομάρχη Θεμιστοκλή Κορομάτζο, τον Οκτώβρη του 1867. Υλοποίησε την ιδέα που είχε να συγκεντρώσει χρήματα από τους κατοίκους της τότε φτωχής Λαμίας, αλλά και να ανταλλάσσει αλληλογραφία με εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης που συγκινήθηκε και ζήτησε να εκφωνήσει τον επιτάφιο λόγο στα αποκαλυπτήρια του μνημείου. Λίγους μήνες μετά, το Φεβρουάριο του 1868, ο Κορομάτζος απομακρύνθηκε από τη θέση του, για λόγους που δεν έχουν γίνει γνωστοί έως και σήμερα, και ο αγώνας για την ανέγερση του μνημείου σταμάτησε.
Δύο χρόνια μετά, το 1876, στο Βαμβάκειο Αθηνών, στο μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής του Διάκου, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Κοντογόνης, στο λόγο του εκφώνησε την ανέγερση αρχικά του κενοταφίου και στη συνέχεια του ανδριάντα. Αμέσως συγκεντρώθηκε ένα αρκετά σεβαστό χρηματικό ποσό, όπου ένα μέρος το κατέθεσαν στην Τράπεζα και με το υπόλοιπο εκτύπωσαν βιβλία με σκοπό να μαζευτεί το ποσό από την πώληση τους, ενώ παράλληλα εκτελούνταν θεατρικές παραστάσεις, συνεστιάσεις, χοροεσπερίδες και πολλές και διάφορες άλλες εκδηλώσεις με σκοπό να μαζέψουν το μεγαλύτερο δυνατό ποσό για την τίμηση του ήρωα του 1821. Οι ενέργειες αυτές διενεργούνταν κυρίως στην Αθήνα και την πρωτοβουλία την είχε ο Γεώργιος Κρέμος μαζί με τους μαθητές του.
Η κατασκευή του ανδριάντα ανατέθηκε στον Γιάννη Καρακατσάνη, δεκαοκτώ χρόνια μετά, το 1894, με το ποσό των 30.000 δραχμών. Οι δυσκολίες για την κατασκευή του έργου συνεχίζονται καθώς οι άνθρωποι που προμηθευόταν τα υλικά τον πίεζαν ζητώντας του το χρηματικό ποσό που τους χρωστούσε, αλλά ο ίδιος δεν μπορούσε να τους πληρώσει καθώς οι εργοδότες του δεν του έδιναν τα χρήματα που είχαν συμφωνήσει. Μεταξύ των εργοδοτών και του γλύπτη υπήρχαν έντονοι διαπληκτισμοί, μία απάντηση που έλαβε όμως τον εξόργισε πάρα πολύ, που όντας εξοργισμένος, προσπάθησε να καταστρέψει το γλυπτό με σφυρί. Οι διαφωνίες σταμάτησαν δύο χρόνια μετά, το 1896, όταν ενεπλάκη το Υπουργείο Οικονομικών που διαβεβαίωσε τον Καρακατσάνη πως θα συμβάλλει οικονομικά. Δύο χρόνια μετά, το 1898 η Βασιλική Οικογένεια προσέφερε 9.000 δραχμές και το έργο τελείωσε.
Μετά το τέλος του έργου, ο ανδριάντας του Αθανασίου Διάκου μεταφέρθηκε στη Λαμία και τοποθετήθηκε στην πλατεία Διάκου, στο σημείο που πυροβολήθηκε. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 23 Απριλίου 1903. Από τη 1 το μεσημέρι άρχισε ο κόσμος να μαζεύετε στην πλατεία. Γυναίκες, άνδρες και παιδιά κινούνταν στους δρόμους της Λαμίας με σκοπό την πλατεία Διάκου. Ο ανδριάντας ήταν καλυμμένος με ένα μεγάλο και μεταξωτό ύφασμα. Σε όλες τις οδούς που οδηγούσαν στην πλατεία υπήρχε πάρα πολύς κόσμος. Στις 3 το μεσημέρι προσήλθαν οι επίσημοι και οι καλεσμένοι. Ήταν παρούσα η Βασιλική οικογένεια, ο Πρόεδρος της Βουλής, αρκετοί άλλοι υπουργοί και άλλες προσωπικότητες. Το πρωί ο Βασιλιάς Γεώργιος γιόρτασε τη γιορτή του και μετά έγιναν τα αποκαλυπτήρια. Ο στρατός σχημάτιζε ένα τετράγωνο γύρω από την πλατεία. Δεξιά από τον αδριάντα βρισκόταν τοποθετημένη η εξέδρα της Βασιλικής Οικογένειας. Πίσω και δεξιά της εξέδρας βρίσκονταν οι συμπατριώτες του Διάκου. Στις 4 το απόγευμα ξεκίνησε η τελετή. Η πλατεία ήταν ασφυκτικά γεμάτη με κόσμο. Οι σάλπιγγες ηχούσαν και η μουσική συγχέονταν με το πλήθος που βρίσκονταν παρόν, υπολογίζεται ότι περίπου βρίσκονταν 15.000 άτομα. Όλοι ζητωκραύγαζαν. Η Βασιλική οικογένεια σηκώθηκε όρθια στην εξέδρα και χαιρέτισε το πλήθος. Ο δήμαρχος Κρίτσας, προσέφερε στους συμπατριώτες του Διάκου αναμνηστικά μετάλλια πάνω σε αργυρό δίσκο. Την προσφώνηση ξεκίνησε ο Πρόεδρος της επιτροπής Αντώνης Σιμόπουλος, ο οποίος παρακάλεσε το Βασιλέα να αποκαλύψει τον αδριάντα. Βασιλέας δέχτηκε και έσυρε το λευκό μεταξωτό ύφασμα. Οι παραβρισκόμενοι, με δάκρυα στα μάτια αντίκρυσαν τον ολόλευκο ανδριάντα. Τέλος, ο ποιητής Αριστομένης Προβελέγγιος απήγγειλε ένα ποίημα αφιερωμένο στον Αθανάσιο Διάκο, ενώ στο τέλος μίλησε ο Πρόεδρος της Βουλής Νικόλαος Χατζίσκος.
Παρόλο που έχουν περάσει 118 χρόνια από τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντος έως και σήμερα, η όψη του δεν έχει αλλάξει. Όλα τα υπόλοιπα όμως, όπως είναι φυσιολογικό, έχουν υποστεί αλλαγές. Κάποιες αλλαγές, οπτικά, είναι προς το καλύτερο, άλλες προς το χειρότερο. Αρχικά, πολύ βολικές και όμορφες αλλαγές, είναι η περίφραξη που προστατεύει το δημόσιο γλυπτό από την καθημερινή κίνηση του κόσμου στην πλατεία, όπως και η όψη της πλατείας. Μέσα στον αιώνα, οι αλλαγές που έχει υποστεί η πλατεία είναι αρκετές, έχει πλακοστρωθεί με γύψινα πλακάκια που φέρνει σε αρμονία το γλυπτό και την πλατεία, έχουν τοποθετηθεί πέτρινα παγκάκια, εστιατόρια, μαγαζιά και ακριβώς πίσω από το γλυπτό, έχει φτιαχτεί μία φυσική βρυσούλα που καθημερινά τρέχει φυσικό και πόσιμο νερό. Όμως, το 1994, η πίσω όψη του ανδριάντα άλλαξε ολοσχερώς. Έως εκείνη την χρονολογία, όλη η πίσω όψη του ήταν καλυμμένη από πράσινο που έδινε μία εντυπωσιακή όψη στο γλυπτό. Μετά όμως το τσιμεντώσαν, αφήνοντας ένα μικρό μέρος στη μέση, βάζοντας γκαζόν . Αυτό συνέβη για λόγους ευκολίας του κόσμου, για να μπορεί εύκολα να μεταβεί στην οδό Μακροπούλου που βρίσκεται ακριβώς πάνω από την πλατεία. Αλλά και αργότερα όμως, όταν χτίστηκε ο Άγιος Λουκάς, να μπορεί ο κόσμος να μεταβεί στο ένα άκρο της πόλης με τα πόδια, καθώς αποτελεί μία ευθεία από το σημείο που είναι τοποθετημένο το γλυπτό. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα να χαλάσει την εικόνα του ανδριάντος του Διάκου.
Η κοινότητα της Λαμίας προσπαθεί κάθε χρόνο να τιμήσει την μνήμη του Αθανασίου Διάκου με κάθε τρόπο. Κάθε χρόνο τον Απρίλιο για μία βδομάδα από τις 20 έως τις 27 περίπου διοργανώνει εκδηλώσεις που ονομάζονται «Διάκεια». Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν συναυλίες, γιορτές από τα σχολεία και κατάθεση στεφάνων. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στην πλατεία Διάκου μπροστά από το άγαλμα του Διάκου. Τον Σεπτέμβριο του 2020, ο Σύλλογος Μικρασιατών της Ανατολικής Φθιώτιδας, γιόρτασε την Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας στο άγαλμα του Αθανασίου Διάκου, καταθέτοντας στεφάνια. Στις 26 Απριλίου του 2019, ο μητροπολίτης Φθιώτιδας Νικόλαος, κατά την μεταφορά του επιταφίου του Μητροπολιτικού Ι.Ν. Ευαγγελίστριας Λαμίας, όταν περνούσε μπροστά από τον ανδριάντα, σταμάτησε και έψαλλε ένα τρισάγιο προς τιμήν του ήρωα του 1821.
Ο κόσμος καθημερινά δεν δίνει την απαραίτητη προσοχή και σημασία που απαιτείται στο γλυπτό. Πολλές φορές δεν το προσέχει και δεν το φροντίζει. Ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της Λαμίας δεν γνωρίζει και την ιστορία του. Το μόνο που γνωρίζει είναι ποιον απεικονίζει και ότι πολέμησε στην Επανάσταση του 1821. Δίπλα στον ανδριάντα έχει εστιατόρια, όπου τα παιδιά παίζουν στην πλατεία και πολλές φορές πηδούν τα κάγκελα της περίφραξης και ανεβαίνουν στις στρόγγυλες μαρμάρινες σκαλιστές βάσεις. Ο Δήμος από την άλλη μεριά, προσπαθεί να διατηρεί καθαρό τον χώρο και να περιποιείται τα λουλούδια και φυτά που έχει τοποθετήσει μέσα στην περίφραξη.
Όνομα Συντάκτη
Γράφει η Ιωάννα Αδάμ, τελειόφοιτη φοιτήτρια του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Βιβλιογραφία
Ο συντάκτης φέρει την ευθύνη των κειμένων.
Subscribe
0 Comments
Greek