Ιωάννης Δασκαλογιάννης, Ηράκλειο

Ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης (Ανώπολη Σφακίων, 1725 – Ηράκλειο, 17 Ιουνίου 1771) ήταν Έλληνας επαναστάτης των Ορλωφικών, μίας εκ των μεγαλύτερων προεπαναστατικών εξεγέρσεων στον Ελλαδικό χώρο.
Γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων, ένα ορεινό χωριό σε ύψος 600μ. Υπήρξε ένας από τους πλέον εγγράμματους, μορφωμένους και πολυταξιδεμένους Σφακιανούς. Η οικογένειά του αποτελούνταν από τέσσερα αδέρφια και η γυναίκα του λεγόταν Σγουρομαλλίνη ή Ξανθομαλλίνη, με καταγωγή από το Ρέθυμνο και μαζί της είχε αποκτήσει τέσσερις κόρες και δύο γιους. Ο Δασκαλογιάννης είχε τέσσερα τρικάταρτα καράβια κι ο ίδιος ταξίδευε με αυτά στα λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας.
Την εποχή εκείνη ήδη οι Τούρκοι κρατούσαν έναν αιώνα την Κρήτη και τρεις αιώνες τον Μοριά και τη Ρούμελη. Την άνοιξη του 1770, και ενώ διεξαγόταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος, ξέσπασαν σε διάφορα μέρη του ελλαδικού χώρου εξεγέρσεις κατά των Οθωμανών, με υποκίνηση της Ρωσίας.
Ο Αλέξιος Ορλώφ υποσχέθηκε βοήθεια στους Κρήτες, αφού αρχίσει ο αγώνας κι ο Δασκαλογιάννης πείστηκε από την επιστολή του Ορλώφ κι επέστρεψε στα Σφακιά για να εμψυχώσει τους συμπατριώτες του.
Αρχηγοί των επαναστατών, εκτός από τον Δασκαλογιάννη αναφέρονται ο Μανούσακας, ο Γιωργάκης, ο Βουρδουμπάς, ο Χούρδος, ο Μπουνάτος, ο παπα Σήφης, ο Βολούδης, ο Μωράκης, ο Σκορδίλης και αρκετοί άλλοι.
Οι επαναστάτες με τον Δασκαλογιάννη κατέφυγαν στις κορφές των βουνών και σε σημεία όπου ήταν δύσκολο να φτάσουν οι Οθωμανοί και άρχισαν τον κλεφτοπόλεμο.
«Μολών Λαβέ» απαντούσε ο Δασκαλογιάννης στους απεσταλμένους των Τούρκων, ιερωμένους, που έφερναν πρόταση συνδιαλλαγής: «Κατ’ ουδένα τρόπον ησυχάζομεν!».
Όμως τελευταία στιγμή ο Αλέξιος Ορλώφ με το ρώσικο στόλο, αντί να πλεύσει προς τα Χανιά, όπως είχε υποσχεθεί με την επιστολή προς τον Δασκαλογιάννη, έπλευσε προς τον Τσεσμέ όπου και συμμάχησε με τον τούρκικο στόλο και με τη συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή οι ρωσικές δυνάμεις αποχώρησαν εγκαταλείποντας τους Έλληνες.
Στις 6 Ιουνίου 1770 ο τουρκικός στρατός καταφτάνει στην περιοχή των Σφακίων καταδιώκοντας τους επαναστάτες και στο πέρασμά του εξοντώνει τους κατοίκους της επαρχίας κι ερημώνει τα χωριά. Οι κήρυκες του Τούρκος Αρχιστράτηγου Χασάν πασά, κραύγαζαν στους δρόμους των Σφακίων: «Αν παραδοθεί ο Δασκαλογιάννης, εμείς θα φύγουμε από τα Σφακιά και θα χορηγήσουμε γενική αμνηστία. Ο Δασκαλογιάννης θα κρατηθεί για ένα διάστημα σαν εγγύηση ότι δεν θα συνεχισθεί η επανάσταση!»
Ο κλεφτοπόλεμος συνεχίστηκε μέχρι το χειμώνα οπότε η κατάσταση έγινε πολύ δύσκολη και για τις δύο πλευρές. Στις μάχες σκοτώθηκαν 6.000 χιλιάδες Τούρκοι και 5.000 Σφακιανοί. Έτσι τον Μάρτιο του 1771 οι Σφακιανοί πρότειναν να σταματήσουν οι συγκρούσεις με την προϋπόθεση ότι θα τους δινόταν αμνηστία.
Ο Δασκαλογιάννης που θεωρούσε τον εαυτό του σαν κύριο υπεύθυνο της συμφοράς, αποφάσισε να παραδοθεί, νομίζοντας ότι έτσι θα εξιλεωθεί. Οι Τούρκοι ετοίμασαν συμφωνητικό με όρους που επέβαλαν την παύση της επανάστασης. Το συμφωνητικό υπέγραψε ο Δασκαλογιάννης και στάλθηκε με αγγελιοφόρους ώστε να το υπογράψουν κι οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί των επαναστατών. Αθετώντας τις υποσχέσεις τους οι Τούρκοι, σχετικά με την κατάπαυση των εχθροπραξιών, κατόρθωσαν να συλλάβουν με δόλο δεκάδες Έλληνες οπλαρχηγούς και ιερείς φυλακίζοντάς τους ή εκτελώντας τους στον Κούλε του Ηρακλείου.
Ο Δασκαλογιάννης, όμηρος των Τούρκων, γνωρίζοντας τις αδικίες τους και την αθέτηση των όρων της συνθήκης, περίμενε καρτερικά και το δικό του βέβαιο θάνατο.
Την 17 Ιουνίου 1771, ημέρα Παρασκευή, αργία των Μουσουλμάνων -για να μπορούν να παραβρεθούν στο μαρτύριο του ήρωα- ο Δασκαλογιάννης παραδόθηκε στους δήμιούς του.
Ο μαρτυρικός του θάνατος (τον έγδαραν ζωντανό) ορίστηκε να τελεστεί δημόσια στην πλατεία του Ηρακλείου κάτω από το Μεγάλο Κάστρο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του μαρτυρίου του ο ήρωας στάθηκε με θάρρος απέναντι στους δήμιους κατακτητές και τα φανατισμένα οθωμανικά πλήθη που παρακολουθούσαν. Μετά τον μαρτυρικό του θάνατο, οι Τούρκοι άφησαν το πτώμα του Δασκαλογιάννη εκτεθειμένο στον ήλιο για δυο μέρες.
Η είδηση του μαρτυρικού θανάτου του Δασκαλογιάννη συγκλόνισε τα Σφακιά. Οι καπετάνιοι, που έμειναν με το τουφέκι στα χέρια πάνω στα ερείπια, ορκίστηκαν εκδίκηση.