Χριστόδουλος Σώζος
Ορειχάλκινη προτομή του Χριστόδουλου Σώζου.
Συνοδεύεται από μία χαραγμένη επιγραφή με το όνομα του προσώπου που αναπαρίσταται, επίσης αναφέρεται η ιδιότητά του και η συμβολή του στην Ιστορία των Ιωαννίνων.
«ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ
ΣΩΖΟΣ
ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΑΠΕ-
ΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ
ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΟ 1912»
Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν το 1996.
Τοποθεσία
Το γλυπτό βρίσκεται στο Πάρκο Κατσάρη στα Ιωάννινα.
Πατρότητα
Ο Θόδωρος Παπαγιάννης γεννήθηκε το 1942 στο Ελληνικό Ιωαννίνων. Σπούδασε στην Α.Σ.Κ.Τ. Αθηνών µε υποτροφία. Εκτός του καλλιτεχνικού διπλώματος πήρε στη χαλκογλυπτική και γυψοτεχνική. Μελέτησε την αρχαιοελληνική τέχνη και την τέχνη της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου. Άρχισε την πανεπιστημιακή του καριέρα µε τον διορισμό του ως βοηθός στην Α.Σ.Κ.Τ. στο εργαστήριο γλυπτικής του Γιάννη Παππά. Ηγήθηκε ομάδας εργασίας σπουδαστών της Α.Σ.Κ.Τ. η οποία περιόδευσε στα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου και αποτύπωσε πέτρινα και ξύλινα ανάγλυφα και αρχιτεκτονικά στοιχεία της λαϊκής και παραδοσιακής τέχνης. Συμμετείχε µε συναδέλφους του στη δημιουργία του Κέντρου Εικαστικών Τεχνών (Κ.Ε.Τ.). Γλυπτά του κοσμούν πολλούς δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς επίσης περιλαμβάνονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές μουσείων και πινακοθηκών, όπως η Εθνική Πινακοθήκη. Έχει τιμηθεί µε πολλά βραβεία και διακρίσεις.
Ο Χριστόδουλος Σώζος γεννήθηκε το 1872 στην Λεμεσό της Κύπρου, ανέκαθεν, όμως , θεωρούσε την Ελλάδα ως μητέρα – πατρίδα. Μεγάλωσε μέσα σε μια οικογένεια αγωνιστών. Ο παππούς του Αντώνιος Λοΐζου από τη Λάρνακα πολέμησε το 1828 στο πλευρό του Φαβιέρου για την απελευθέρωση της Ακρόπολης των Αθηνών. Ο πατέρας του, Σώζος Λοΐζου, πολέμησε στην επανάσταση της Κρήτης το 1866.
Φοίτησε την τελευταία τάξη του Γυμνασίου στην Αθήνα όπου και σπούδασε αργότερα στην Νομική Σχολή. Για μικρό χρονικό διάστημα εργάστηκε ως δικηγόρος στην Κερύνεια και την Πάφο για να εγκατασταθεί οριστικά πλέον στη Λεμεσό το 1898. Διαπρέπει ως δικηγόρος. Στο νομοθετικό σώμα. Οι Άγγλοι θαύμαζαν την ευφράδεια και την αγωνιστικότητά του, τον άκουγαν με προσοχή και τον σέβονταν, καθώς πάντα υπερασπίζονταν τα δικαιώματα του Κυπριακού λαού.
Εκλέγεται βουλευτής για δύο βουλευτικές περιόδους σε ηλικία 29 χρόνων και Δήμαρχος Λεμεσού το 1908. Ως Δήμαρχος Λεμεσού υπήρξε από τους πιο επιτυχημένους, με όραμα και σχεδιασμό για την πόλη του, αποδεικνύοντας παράλληλα και αξιοζήλευτες ικανότητες για την επιτυχή εισαγωγή θεαματικών καινοτομιών. Ο Χριστόδουλος Σώζος, τέταρτος στη σειρά Δήμαρχος Λεμεσού, θεωρηθείτε για πολλούς ο σημαντικότερος μέχρι σήμερα Δήμαρχος και έχει άλλωστε χαρακτηριστεί και ως ο «Μέγας Αναμορφωτής» της. Πραγματοποίησε σημαντικά έργα και καινοτομίες για τα δεδομένα της εποχής και στα χρόνια της δημαρχίας του, η Λεμεσός άλλαξε κυριολεκτικά όψη και έγινε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη. Εγκατέστησε στη Λεμεσό, οδικό φωτισμό που λειτούργησε στις 21 Μαΐου 1912, δημιούργησε τον Δημόσιο Κήπο, έφτιαξε σημαντικό οδικό δίκτυο, φιλαρμονική,πραγματοποίησε αντιπλημμυρικά έργα, κατασκευή της προκυμαίας και πολλά άλλα.
Ωστόσο, το σημαντικότερο έργο της ζωής του, ήταν η απόφασή του να καταταγεί εθελοντής ως απλός στρατιώτης για να πολεμήσει στους βαλκανικούς πολέμους του 1912 – 1913 μαζί με εκατοντάδες άλλους Λεμεσιανούς νέους, δίνοντας το παράδειγμα ως πρώτος δημότης της πόλης του. Ο Χριστόδουλος Σώζος κράτησε μυστική αυτή την απόφαση, αν και λίγο μετα την αναχώρησή του η οικογένεια του το έμαθε. Το κύριο επιχείρημα του ήταν το εξής:
«Πραγματικοί ηγέται δεν είναι εκείνοι που μονάχα υποκινούν τον λαόν αλλά εκείνοι που προκινδυνεύουν μαζί του».
«Τι αξίαν έχουσιν αι συνδρομαί και άλλαι ενδείξεις του πατριωτισμού, όταν ένας υγιής άνθρωπος δεν προσφέρει τον εαυτόν του εις την υπηρεσίαν αυτής;» γράφει σε επιστολή του προς τους γονείς του στις 30-10-1912.
Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος πληροφορήθηκε την άφιξή του Χριστόδουλου Σώζου στην Ελλάδα, θέλησε να έρθει σε επαφή μαζί του. Έτσι,τον δέχτηκε στο γραφείο του και του πρότεινε τιμητική θέση στο επιτελείο του στην Αθήνα για να μη διακινδυνεύσει τη ζωή του στο μέτωπο. Ο Σώζος, ωστόσο αρνήθηκε. Το μόνο που απαίτησε ήταν η κατάταξή του, ως απλός στρατιώτης στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Συγκεκριμένα στο Α΄ Σύνταγμα πεζικού του Διαδόχου ή «το τιμημένο» όπως γράφει σε μια επιστολή στον πατέρα του, γιατί είχε αποδεκατιστεί στο Σαραντάπορο.
Έχοντας ήδη φύγει από το σπίτι του με σκοπό το μακρινό ταξίδι, ο Σώζος έγραψε στη γυναίκα του εξηγώντας της την απόφασή του. Στο γράμμα αναφέρει την σημαντικότητα της αποστολής του για την πατρίδα αλλά και για τον ίδιο. Καθώς επίσης, αναγράφει ότι οφείλει να αποτελέσει παράδειγμα μίμησης προς τους υπόδουλους λαούς μέσω της θυσίας του.
Αρχικά πολέμησε ως απλός τυφεκιοφόρος στη Θεσσαλονίκη και ένα μήνα μετά θυσιάστηκε, πολεμώντας για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, στις 6 Δεκεμβρίου 1912 στο λόφο του Προφήτη Ηλία στο Μπιζάνι.
Για τις συνθήκες του ηρωικού θανάτου του η εφημερίδα της Λεμεσού «Σάλπιγξ» στις 28 Δεκεμβρίου 1912 δημοσιεύει την επιστολή από την Αθήνα του συμμαθητή του Σώζου στην οποία ως αυτόπτης μάρτυρας, περιέγραφε τη στιγμή του θανάτου του.
Η πόλη των Ιωαννίνων σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη θυσία του στην απελευθέρωση της, έδωσε το όνομα του σε δρόμο της και έστησε προτομή του στις όχθες της λίμνης το 2000, η οποία βρίσκονταν από το 1915 στον Δημοτικό Κήπο Λεμεσού. Η προτομή βρίσκεται δίπλα σε εκείνη ενός άλλου Κύπριου ήρωα, του Μιχαήλ Στιβαρού ο οποίος έπεσε επίσης ηρωικά στις μάχες του Μπιζανίου το Δεκέμβριο του 1912.
Προς τιμήν του Σώζου έγραψαν ποιήματα μεταξύ άλλων, ο Κύπριος Εθνικός ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης και ο Κωστής Παλαμάς, καθώς έχει γραφτεί και βιβλίο. Υπάρχει, επίσης ανδριάντας που βρίσκεται στο Δημοτικό κήπο Λεμεσού.
Στο μνημείο δεν πραγματοποιούνται τελετές μνήμης και καταθέσεις στεφάνων.
Στο γλυπτό δεν υπάρχουν στοιχεία βανδαλισμού.
Όνομα Συντάκτη
Γράφει η Ευδοξία Μπέλλου, τελειόφοιτη φοιτήτρια του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Βιβλιογραφία
Διαδικτυακές πηγές:
Παπασταύρος, Α.Ι. (2009). «ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΓΛΥΠΤΟΘΗΚΗ ένας άγνωστος κόσμος», Κατηγορία: Καλλιτέχνες Ανακτήθηκε από: https://zsgiannina.gr
Το βιογραφικό του Θεόδωρου Παπαγιάννη. Ανακτήθηκε από την προσωπικήιστοσελίδα του γλύπτη: http://theodoros-papagiannis.gr/el/node/34
Ο συντάκτης φέρει την ευθύνη των κειμένων.
Greek