Νικόλαος Πολίτης, Καλαμάτα

Νικόλαος Πολίτης

Πρόκειται για ορειχάλκινη κατασκευή, έργο του σπουδαίου γλύπτη Μιχάλη Τόμπρου. Τοποθετήθηκε το 1940 έπειτα από χορηγία του “Εν Καλαμαίς Συλλόγου προς Διάδοσιν των Γραμμάτων“. Στην προτομή, ο Πολίτης αποδίδεται σε μέση ηλικία, με πυκνά μαλλιά και μούσι. Φοράει παλτό και γραβάτα. Στην πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΝΙΚ. ΠΟΛΙΤΗΣ

1852 – 1921

Στα πλαϊνά του βάθρου υπάρχει επιγραφή με την επωνυμία του χορηγού και το έτος της τοποθέτησης:

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΤΟΥ ΕΝ ΚΑΛΑΜΑΙΣ

ΣΥΛΛΟΓΟΥ

ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ

ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

1940

Πάνω στην προτομή υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή του γλύπτη και το έτος της κατασκευής:

Μ. ΤΟΜΠΡΟΣ

19[..]5

Τοποθεσία

Η προτομή του βρίσκεται στην πλατεία του σιδηροδρομικού σταθμού της Καλαμάτας, απέναντι από το κεντρικό κτίριο του σταθμού και την προτομή της Μαρίας Πολυδούρη.

Πατρότητα

Ο Μιχάλης Τόμπρος γεννήθηκε το 1889 στην Αθήνα, μεγάλωσε στο Κόρθι της Άνδρου αλλά σε νεαρή ηλικία εγκατέλειψε το νησί του και μετέβη στην Αθήνα, όπου και αργότερα πέθανε το 1974. Ήταν Έλληνας γλύπτης της γενιάς του Μεσοπολέμου, καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και ακαδημαϊκός. Πατέρας του ήταν ο κρητικής καταγωγής μαρμαροτεχνίτης Θεόδωρος Τόμπρος από τον Όρμο Κορθίου της Άνδρου και μητέρα του η Μαργαρίτα Ν. Ρεμούνδου ή Ραμούνδου από το Μοσχιώνα της Άνδρου.. Από το 1903 έως το 1909, σπούδασε γλυπτική και σχέδιο στην Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, με δασκάλους τον Γεώργιο Βρούτο, τον Λάζαρο Σώχο, τον Αλέξανδρο Καλούδη και τον Δημήτριο Γερανιώτη. Το 1910 έφτιαξε δικό του εργαστήριο στην Αθήνα ενώ το 1912 – 1913 έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, καταφέρνοντας να κερδίσει δύο μετάλλια. Το 1914 μέσω διαγωνισμού ενός κληροδοτήματος του Γεωργίου Αβέρωφ κέρδισε υποτροφία για τη Γαλλία και έτσι συνεχίζει τις σπουδές του στο Παρίσι στην ακαδημία Julien (Ζυλιάν), κοντά στους L. H Bouchard και P. M Landowski.

Το 1919 άρχισε να διδάσκει γλυπτική στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου, αλλά το 1923 αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω αντιδράσεων που προκάλεσε η στάση του κατά της ίδρυσης του Πολεμικού Μουσείου. Το 1925 επιστρέφει στο Παρίσι και μένει εκεί ως το 1928. Με παρέμβαση του μεταξικού καθεστώτος, διορίσθηκε καθηγητής της γλυπτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το 1938 και την ίδια χρονιά, πάλι με την υποστήριξη της δικτατορίας του Μεταξά, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας. Τον Νοέμβριο του 1940, σε συνεννόηση με τη διεύθυνση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών επέβλεψε τη μεταφορά των αρχαιολογικών εκθεμάτων του μουσείου ενώ το Μάιο του 1943, αποσπάστηκε στη διεύθυνση Καλών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας και έγινε μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ).

Παρουσίασε το έργο του στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε ατομικές και σημαντικές ομαδικές εκθέσεις, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται εκθέσεις με την Ομάδα Τέχνη, το Σαλόν των Γάλλων Καλλιτεχνών, το Σαλόν του Κεραμικού και το Σαλόν των Ανεξαρτήτων στο Παρίσι, η Διεθνής Έκθεση του Παρισιού το 1937, οι Μπιενάλε της Βενετίας το 1934, 1938 και 1956 και η Μπιενάλε του Σάο Πάουλο το 1955. Το 1959 οργανώθηκε αναδρομική παρουσίαση του έργου του στην Αίθουσα Εκθέσεων της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και το 1972 στην Ελληνοαμερικανική Ένωση.

Η προσφορά του Μιχάλη Τόμπρου στη νεοελληνική γλυπτική υπήρξε σημαντική. Με την έκδοση του περιοδικού 20ός Αιώνας, τη δημοσίευση πλήθους άρθρων στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, αλλά και με τη διδασκαλία του στη Σχολή, συνέβαλε στη διάδοση των πρωτοποριακών ρευμάτων στην Ελλάδα. Η καλλιτεχνική του δημιουργία χαρακτηρίζεται από ένα σαφή δυϊσμό. Παραμένοντας ανθρωποκεντρικός, δημιούργησε συνθέσεις ελεύθερες, ιδιαίτερα γυναικείες μορφές, που απηχούν κυρίως το πλαστικό ύφος του Aristide Maillol, και έργα που προέρχονται από παραγγελίες, στα οποία ακολουθεί το γενικά παραδεδεγμένο ακαδημαϊκό ύφος. Από την άλλη πλευρά, η επιθυμία συμπόρευσης με τα ρεύματα της πρωτοπορίας τον οδήγησε σε διάφορους πειραματισμούς. Έτσι δημιούργησε συνθέσεις με αφαιρετικό χαρακτήρα, κυβιστικές και σουρεαλιστικές επιρροές, που αναφέρονται σε μορφές από το ζωικό και φυτικό κόσμο, αλλά και σε πλάσματα της φαντασίας ή παράξενα σχήματα.

Ο Νικόλαος Πολίτης γεννήθηκε το 1852 στο Ελαιοχώρι (εκείνη την εποχή έφερε την επωνυμία Γιάννιτσα) του νομού Μεσσηνίας και πέθανε το 1921 στην Αθήνα. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Καλαμάτα και μετέπειτα εργάστηκε στη Βιβλιοθήκη της Βουλής και σε διάφορες θέσεις στο Υπουργείο Παιδείας. Το 1890 έγινε καθηγητής Μυθολογίας και Ελληνικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, του οποίου διατέλεσε και πρύτανης.

Κίνητρό του, όπως και πολλών άλλων λογίων, ήταν η αναίρεση των θεωριών του Fallmerayer (Φαλμεράυερ), ο οποίος υποστήριξε ότι οι Νεοέλληνες στις φλέβες τους δεν έχουν σταγόνα αρχαίο ελληνικό αίμα. Ο νεαρός Πολίτης επιχειρηματολογεί υπέρ της συνέχειας του ελληνικού πολιτισμού, μελετώντας τις εκδηλώσεις του και όχι τη φυλετική καταγωγή.

Ως καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1890, κατάρτισε, με τη διδασκαλία του και ιδιαιτέρως με το φροντιστηριακό του μάθημα (1907 κ.ε.), επιστήμονες λαογράφους, όπως ο Στίλπων Κυριακίδης, ο Γεώργιος Μέγας και αρκετοί άλλοι. Ίδρυσε την «Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία» (1908-1909) και καθόρισε τα βασικά θέματα της λαογραφικής ύλης στο πρώτο τεύχος του περιοδικού της Εταιρείας, Λαογραφία (1909). Θεωρείται, άλλωστε, και ο πατέρας της σύγχρονης ελληνικής λαογραφίας.

Ο Πολίτης συστηματοποίησε το έργο της λαογραφίας, ώστε να καλύπτει όλο το φάσμα των εκδηλώσεων του παραδοσιακού βίου: μνημεία λόγου (τραγούδια, παροιμίες, ευχές, διηγήσεις κ.α.), κοινωνική οργάνωση, καθημερινή ζωή (ενδυμασία, τροφή, κατοικία), επαγγελματικό βίο (γεωργικό, ποιμενικό, ναυτικό), θρησκευτική ζωή, δίκαιο, λαϊκή φιλοσοφία και ιατρική, μαγεία και δεισιδαιμονικές συνήθειες, λαϊκή τέχνη, χορός και μουσική. Η ενθάρρυνση της μελέτης της παραδοσιακής ζωής αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη θεματική και την τεχνοτροπία των ποιητών της Γενιάς του 1880 και των εκπροσώπων της ηθογραφικής πεζογραφίας.